YENİ BELGELERİN IŞIĞINDA
ESKİ ANADOLU'DA KÖLELİK MÜESSESESİ
SEBAHATTİN BAYRAM - SALİH ÇEÇEN
BELLETEN
Cilt: LX, Aralık 1996,
Sayı: 229, Sayfa: 579–604
Alahhinnum, "değirmenci, vekil harç"
Unvan, Kienast, no.23'de Med isimli bir adamın unvanı olarak, CCT I 33b, 20'de bel allim'in hizmetinde birisi olarak, bazı metinlerde ise tahıl ve para toplamaya memur birisi olarak görülür (5).
Rabi alpatim, "sığırlar başı" (?)
Unvan, Kienast, no.16:21 f. de şahit Kulakula'ya ait bir ünvan olarak geçer ve "oberrinderhinen" olarak tercüme edilir.
Barullum, "polis" (?)
Kt alk 952'de (Sever, noA) görünür. Sık geçmemekte ve lügatlerde ihtiyatla "polis" diye tercüme edilmektedir.
Rabi ezzi/ esi, "?"
Kienast, no.16'da şahitlik yapan Aluthuharsa'nin unvanı olup "oberzi egenhin, oberster der Baume" diye tercüme edilmektedir.
Gallabum, "berber"
Kienast, no.38'de görünür. Şahıs adı olabileceği yolundaki teklif ve geçtiği diğer metinler için bkz. Bilgiç- Bayram, ART 2 no.2: 10 ve Çeçen, Doktora Tezi no.18: 19.
Gubabtum, "(yüksek) rahibe"
3 no.lu belgemizde geçmiş ve ismin yerine kullanılmıştır.
Rabi kalbatim, "köpekler amiri"
Unvan kt v/k 65 metninde (Sever, no.7) geçer. Bu unvan, C. Günbattı (6) tarafından muhtemelen "Sarayın köpeklerine bakmakla yükümlü görevlilerin başı" olduğu ifade edilmiştir. Şahit olarak geçen bu şahsın idari bir fonksiyonu yoktur.
Rabi mahirim, "pazar ağası"
Bu ünvan, domuz satışı ile ilgili Kienast, no.15:2'de ve köle satışı ile ilgili olarak da no.29:5'te görünür. Ayrıca Kt s/k 53,3'te Pirwala'nın unvanı olarak yün satışı ile ilgili olarak geçmektedir.
Rabi nappahim, "demirciler başı"
Unvan Kienast, no.14'de sadece nappahum olarak, no.37'de ise rabi nappahim seklinde görünür. İdari bir fonksiyona sahip değillerdir.
Rabi pašsure, "sofracılar başı"
Unvan Kienast, no.16:20'de şahit Kulakula'ya ait olup, "Truchsess" olarak tercüme edilmiştir.
Rabi rei, "çobanlar başı"
2 no.lu metnimizde geçmekte olup, Peruwa'ya ait bir unvandır. Metinde hukuki ya da idari bir fonksiyonda görülmemektedir.
Rabi simmiltim, "merdiven başı" (?)
10 no.lu metnimizde rabi simmiltim'in kardeşi olarak görünür ve bir Anadoluluyu niteler. Aynı şekilde TCL 21, 254 (Kienast, no.37) 'de genel olarak kullanılan "S.A'nın oğlu" ifadesinin yerine kullanılmıştır. Ancak Kienast, no.18'de rabi simmiltim kralla birlikte belgeyi tasdik eden ve gereğini ifaya yetkili bir merci (iqqati. . ., ". . . . otoritesi altında") durumundadır. Kienast, no.9'da da aynı durum bahis konusudur.
Rabi sabim, "askerlerin kumandanı"(?)
Kt v/k 65'de görünen Hanu'nun unvanı olup rabi sikkatim'in upatinnum'ları arasında kaydedilmiştir. Buradan rabi sikkatim'in daha Üstün olduğunu anlıyoruz. Unvan aynı zamanda KKS 21 (Kienast, no.23) 'de alahinnum olan Med'in upatinnum'larından biri olarak görünür. Bu da alahinnum'un upatinnum ve rabi sabim'den daha üstün olduğunu gösterir.
Rabi sukkallim, "baş vezir"
Donbaz ve Veenhof tarafindan(7) islenen ve 4. satırda şahit olarak kaydedilen Kt v/k 152'de geçer. 13–17. satırlara göre yerli köle Ašed'in fiyatı rabi šukkallim'in upatinnum'larina ödenmiştir ve 19–20. satırlarda rabi šukkallim'in upatinnum'larının adamlarından bahsedilir. Rabi šukkallim bizzat belgeyi mühürlemiştir, çünkü o her nasılsa satıcılarla ifade edilip irtibatlandirılmıştır. Ünvanın tercüme edilmesi kolay değildir. Büyük vezir šukkallum rabi'um veya rabi šukkallim olurdu. Belki en uygun mana "baş vezir" dir.
Tusinnum, "kurtarıcı" (?)
Metinlerde en çok kaydedilen ve köle satış belgelerinde kurtarıcı olarak geçen bu unvan için bkz. Kienast, no. 5, 7, 9, 19,29 ve 32. Metinlerde resmi bir hüviyeti olup olmadığını bilemiyoruz. Ayrıca, ev satış senedi olan Kt k/k 35.13(tablet) ve 16 (zarf) 'da ve Kienast, no. 16 ve 22'de satışa itiraz eden şahıslardan biri olarak görünür.
Tusinnum ša rabi sikkatim, "?"
C.Günbatti tarafından islenen Kt a/k 1163 nolu metinde rabi sikkatim'e bağlı ve onun altında olduğu anlaşılmaktadır. Unvanın rabi sikkatim'in upatinnum'larindan biri olduğu görünür.
Upatinnum , "(?)"
Kt v/k 152 no.lu metinde (8) upatinnum ša rabi sukkallim, "baş vezirin upatinnum'u" şeklinde ve Kienast, no.23 (KKS 21) 'de geçmektedir. İlk metnin 15–16. satırlarında köleyi satın alan, 19–21. satırlarında ise köleyi satan Tarmana'ya parayı iade edecek kimse olarak görülmektedir.
METİNLER
İki Asurlu arasındaki kadın kölenin satışı ile ilgili bir kontrat olup, satın alan Asurlu kadın, satış sonrası anlaşmazlık olması durumunda satış bedelini aynen ödemesi şartını koşmuştur.
Öy. 1. Nu-hu-ša-tum a-ma-sù
Ku-ru-ba-na-a i-di-nu-ši (9)
ša Nu-hu-ša-ti-im
Nu-hu-ša-tum a-na
5. ši-mi-im i-di-in
ù A-ab-ša-lim
2/3 ma-na 5 GIN KU. BABBAR
ta-aš-qù-ul ù am-tam
Ku-ru-ba-na ù
10. ma-ra Ab-ša-lim
ta-aš..a-am šu-ma
ma-ma-na-a a-na
am-tim(10) ù ma-ri-ša(11) i-tù-wa-ar
2/3 ma-na 5 GIN KU.BABBAR
15. a-na Ab-ša-lim
i-ša-qal lGI E-na-A-šur
DUMU Dan-i-li lGI Me-ra-li
En-um-A-šur
1) Nuh(u) šatum kadın kölesi Kurubana'yi verdi, Nuhušatum’un, Nuhušatum (onu) sattı (6) ve (Bayan) Abšallim 45 şeqel gümüşü ödedi ve Abšallim kadın köle Kurubana ve oğlunu satın aldı.
11) Eğer herhangi biri kadın köle veya onun çocuğu için müracaat edecek olursa, Ab-šallim'e 45 šeqel gümüş ödeyecek.
16) Dan-ili'nin oğlu Ennam-Aššur'un huzurunda, Ennum Aššur'un Merali'nin huzurunda.
St.1,3,4: Metne göre Nu-hu-ša-tum bir erkek ismi olmalıdır. Fakat BIN 6, 104:2'de geçen Nu-ùh-ša-tim ise bayan adidir. İsim nuhšu kelimesinden türetilmiş olmalıdır: CAD N II s.320b; AHw s.801b.
St. 2,9: Ku-ru-ba-na, Akadca bir isim olmalıdır ve Kurub-Anna olarak tahlil edilmelidir. Fakat yerli isim olması da mümkündür.
****
1)Karl Hecker, Zur Beurkundung von Kauf und Verkauf im Altassyrischen, Die Welt des Orients II (1980); makale bundan sonra Hecker seklinde kısaltılacaktır.
2) Burkbard Kienast, Das Altassyrische Kaufvertragsrecht (Stuttgart; 1984); bundan sonra Kienast olarak kısaltılacaktır.
3) Hüseyin Sever, Köle Sausi Hakkında Yeni Kültepe Metinleri, 34. Assiriyoloji Kongresi'ne (İstanbul;1987) sunulan yayınlanmamış bildiri. Bundan sonra Sever olarak kısaltılacaktır.
4) be'ulatum hakkında bkz.: Kienast,JCS 41 (1989) s.86-95 ve AKT i s.22 st. 10.
5) CAD A i 296a; Veenhof, Festsehrift T. özgüç s.525.
6) Günbatti, Kültepe Metinlerinde Geçen İki Yeni Unvan, X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri I (Ankara; 1986) s.465.
7) Unvan meslektaşlarımız tarafından Anatoliea XII (l980)'de detaylı olarak işlenmiştir.
Son olarak Günbatti tarafından Belleten 206 (1989), s.51 vd.da ele alınmıştır.
8) bkz.yukarda n.7
9)metinde : šù
10)metinde : tà
11)metinde : šu
ESKİ ANADOLU'DA KÖLELİK MÜESSESESİ-1
ESKİ ANADOLU'DA KÖLELİK MÜESSESESİ-2
Asur Ticaret Kolonileri Devrinde kadın -1
Asur Ticaret Kolonileri Devrinde kadın -2
Eski Toplumda “Monogami” ..
KANiŠ KARUMU KARARIYLA NiŞAN BOZULMASI
YERLi HALK iLE ASURLU TÜCCAR...-2
YERLi HALK iLE ASURLU TÜCCAR...-3
ANADOLU’DAKİ ESKİ ASUR KOLONİ MAHKEMELERİ
MISIR SAVASl'NA KADAR ANADOLU-1
MISIR SAVASl'NA KADAR ANADOLU-2
Hitit Topada Yazıtı-1
Hitit Topada Yazıtı-2
Hitit Topada Yazıtı-3
"Göksel Kıraliyet" :Hitit Motiflerinden Hıristiyan Motiflerine..
Hitit tanrısı Ullikummi’nin Doğuş Ilahisi
«Hitit Efsaneleri»
Hitit Kraliçesinin 'Kardeş Kocası'
Hattuşa Kıralı "Kussara'lı Adam"
HATTUŞiLi VASİYETİ Üzerine
HATTUŞiLi VASİYETİ Üzerine-2
HATTUŞiLi VASiYETi Üzerine-Açıklama Notları
İnsan kurban edilen bir Hitit ritüeli üzerine-1
İnsan kurban edilen bir Hitit ritüeli üzerine-2
İnsan kurban edilen bir Hitit ritüeli üzerine–3
Akkad Ayinleri
DUMU'DAN ADANA'YA-1
DUMU'DAN ADANA'YA-2
DUMU'DAN ADANA'YA-3
DUMU'DAN ADANA'YA-4
DUMU'DAN ADANA'YA-5
"Nasıl yaşanmış ise, öyle ele alınarak yorumlanması gereken tarih övülemez ve mahkum edilemez, irdelenir."
