Abdestlerin Kökeni-5

Avesta’da “İyi su” ile Bir “Arınma” Ritüeli

"Bir insanın tek başına ölü(sünü) taşımasına müsaade etme.
Eğer böyle yaparsa Nasuş onu
burnundan,
gözlerinden,
dilinden,
kulağından,
seks organından veya kıçından
girerek kirletir.
Bu Druj, bu Nasuş o (ceset taşıyıcılarının) ifade tarzlarını da
kirlettiğinden dolayı, bu insanlar ebediyen
(temizlenmemek üzere) kirlenirler."
(Avesta)

Arınma araçları olarak, ateş, su,şarap, kan, zeytinyağı, tuz,
taş, toprak, üfürük, serpmelik su, serpmelik kan... gibi farklı öğeleri içeren biçimleri daha önceki bazı çalışmalarda yayınlamıştık.

Bu araçlar vasıtasıyla, kişi bütün halinde veya, çeşitli organları üzerinden "arınmakta"ydı. Bu çeşitli organlar, yasunu-adak organları veya üzerine damga vurulan, aidiyet belgisi işaret alanlarını kapsamaktaydı. Akad ritlerinde, “sığır”ın ağzının “yıkandığı”nı görmüştük. Bu “sığır”, öyle bir “sığır”dır ki, Avesta’da, insan ve-ya köpek leşi bile yiyebilir! Yani “sığır gibi bir adam”ın tanımıydı.

Hıristiyan edimlerinde, bütün vücut dışında, ayak,alın, ve parmak öğelerine de rastlıyoruz.

Hitit ritüelinde ateş arasından geçen şahsın kendini suya, nehire atması motifini görmüştük.

Eski Ahit'te özel olarak "yağmur"(rahmet)i yaratan tanrının, bu yarattığı "rahmet"in, İncillerde "serpmelik kan" ve "sermelik su" halleri aldığını görmüştük. Bu bilinen yağmur değil, suyla veya başlangıçta kan'la yapılan bir arındırma ritüeli olmalıydı.

Eski Ahit'te, "melek" adamlar Lut'un yanına geldiğinde, "el-ayak" yıkıyorlardı.

Eski Ahit'te, Musa, kahin olarak Harun ve oğullarının sağ ayak,sol ayak, sağ el,sol el, sağ kulak ve sol kulak ayrıntılarını içeren bir ritten geçiriliyorlardı.

Enki anlatımında, onun da "hasta olan organları" ortaya çıkıyor ve bu "hasta" olan "organlar" karşılığında bir bitki-ot yenilerek veya ilgili bir tanrı var edilerek "sağaltılıyor"du. Bu organların hangileri olduğu tam anlaşılamıyor ama, ağız, diş, kaburga… gibi organlar olduklarını biliyoruz. Havva’nın Adem’in “kaburga kemiği”nden “yaratılması” anlatımı da muhtemelen Mardin’in kutsal yiyeceklerinden olan “kaburga dolması” ile bağlantılı bir aktarımdı.

Cinsel ilişki öncesi ve sonrası (bu ayrımlar farklı topluluklar için önem taşır) yıkanma-arınma bulunmaktadır.

Suyla arınma tanımı olarak Ablution'u, sadece genel yıkanmayı değil, her hangi bir organın da suyla arınmasını kapsayan bir terim olarak ele almak yararlı olacak.

İslami abdest, suyla arınma haline gerilemiş olsa bile, yine de "kuru" (toprak, toz, taş, mermer) teyemmümünü uygulamayı kabul ettiği için, arınmanın eski biçimlerinin sadece "su" ile olmadığını açığa verir.

Aşağıda yer alan Avesta’daki “arınma” edimi anlatımı, eski toplumda, adak organların detaylı bir sıralanması gibidir. İslami abdest’in organları da, böyle bir geleneğin sonradan ve giderek kazanmış olduğu bir biçimine dayanıyor olmalı…

**

38. “Mazda Tapıcıları, zeminde üç ayrı çukur daha açacaklardır ve o bunun üzerine vücudunu gaomêz (1) ile yıkayacaktır, su ile değil.

Onlar daha sonra Benim köpeğimi kaldırıp getirecekler, köpeğimi(2) (bu böyle olacak, başka türlü değil) onun (kirli adamın) yüzünün önüne getireceklerdir.

Daha sonra onlar, bu adam kuruyuncaya kadar bekleyecekler, ta ki tepesindeki en son saç teli (kuruyuncaya kadar).” (3)

39. “Onlar zeminde üç çukur daha açacaklardır, bunun üzerine o, vücudunu su ile yıkayacaktır, gaomêz ile değil.”

40. O, ilk olarak ellerini yıkayacaktır, eğer onun elleri öncelikle temizlenmemişlerse, o tüm vücudunu kirlenmiş hale getirmiş olacaktır.

O, ellerini üç kez yıkadığında, elleri temiz olduktan sonra, sen suyu kafasının ön cephesine serpeceksin.”

41. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su(4) kafanın ön cephesine erdiğinde, Drug Nasu(5) nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman yüzünde, iki kaşın arasındaki bölgeye kaçar.”

42. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen; Kutsal Biri! İyi su kafanın ön cephesinde iki kaşın arasındaki bölgeye erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman kafanın arka cephesine kaçar.”

43. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su kafanın arka cephesine erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman ön cephede, çenelerin üstüne kaçar.”

44. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su ön cephede çenelerin üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ kulağın üstüne kaçar.”

45. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ kulağın üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sol kulağın üstüne kaçar.”

46. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol kulağın üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ omuzun üstüne kaçar.”

47. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ omuzun üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: ”Drug Nasu o zaman sol omuzun üstüne kaçar.”

48. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol omuzun üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ kol çukuruna kaçar.”

49. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ kol çukuruna erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sol kol çukuruna kaçar.”

50. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol kol çukuruna erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman ön cephede göğsünün üzerine kaçar.”

51. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su ön cephede göğsünün üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sırta kaçar.”

52. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sırta erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ meme ucuna kaçar.”

53. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ meme ucuna erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sol meme ucuna kaçar.”

54. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol meme ucuna erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ kaburga kemiklerinin üstüne kaçar.

55. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ kaburga kemiklerinin üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sol kaburga kemiklerinin üstüne kaçar.”

56. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol kaburga kemiklerinin üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ kalçanın üstüne kaçar.”

57. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ kalçanın üstüne erdiğine, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sol kalçanın üstüne kaçar.”

58. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol kalçanın üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman seksüel bölgeye kaçar.

Eğer kirli kişi bir erkekse, o zaman (suyu) önce arka tarafa serp, eğer kirli kişi bir kadınsa o zaman (suyu) arka taraftan önce ön tarafa serpeceksin.”

59. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su seksüel bölgeye erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sağ butun üstüne kaçar.”

60. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ butun üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sol butun üstüne kaçar.”

61 Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol butun üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sağ dizin üstüne kaçar.”

62. Ey maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ dizin üstüne erdiğinde. Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mada (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sol dizin üstüne kaçar.”

63. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol dizin üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sağ bacağın üstüne kaçar.”

64. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ bacağın üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sol bacağın üstüne kaçar.”

65. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol bacağın üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sağ ayak bileğinin üstüne kaçar.”

66. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ ayak bileğinin üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:

“Drug Nasu o zaman sol ayak bileğinin üstüne kaçar.”
67. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol ayak bileğinin üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı: “Drug Nasu o zaman sağ ayağın üst kısmının üstüne kaçar.”

68. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sağ ayağın üst kısmının üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?

Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman sol ayağın üst kısmının üstüne kaçar.”

69. Ey Maddi Dünyanın Yaratıcısı, Sen, Kutsal Biri! İyi su sol ayağın üst kısmının üstüne erdiğinde, Drug Nasu nereye kaçar?
Ahura Mazda (şöyle) cevapladı:
“Drug Nasu o zaman ayağın tabanına sürülmüş olur. Orası ona (Nasu’ya) bir sineğin kanatları(6) gibi görünür.”

70. “O, ayak uçları ile yere basarken, topuklarını havaya kaldıracak, (o zaman) sen onun sağ ayak tabanına su serpeceksin. Bundan sonra Drug Nasu sol ayak tabanına kaçacaktır, (o zaman) sen onun sol ayak tabanına su serpeceksin, Drug Nasu (bu kez) kendisine (Nasu’ya) bir sineğin kanatları gibi görünen parmaklara kaçacaktır.”

71. “(O zaman) o, topuklarına basarak ayak parmaklarını kaldıracak, sen onun sağ ayak parmaklarına su serpeceksin, Drug Nasu (o zaman) sol ayak parmaklarına kaçacaktır.
Sen (o zaman) sol ayak parmaklarına su serpeceksin, ondan sonra Drug Nasu kuzey bölgelerine kaçacaktır, çok öfkeli bir sinek biçiminde, dizleri ve kuyruğunun şekli çıkıntılı, her tarafı kire bulanmış ve en kötü xrafstralara benzer bir şekilde(ki Nasu).”

72. “…Ve Sen (o zaman) yüksek sesle şu şeytan vurucu, en iyi şekilde tedavi edici sözleri söyleceksin:
Yathâ ahû vairyô: Efendi(miz)in arzusu, kutsallığın kuralıdır (kanunudur). Bu dünyada Mazda için çalışanlara ve Ahura’nın arzusuna uygun olarak ve onun (Ahura’nın) verdiği gücü fakirlerin sıkıntısını hafifletmek için kullananlara, Vohu Mano’nun zenginliği verilecektir.”

“Kem nâ Mazda: Eğer yalan’a sapmış biri bana fenalık yapmaya kalkışırsa, Senin tayin ettiğin kim beni (ona karşı) koruyacak, Ey Mazda?

Senin Ateşin ve (İyi) Düşüncen, -ki bunların faaliyetleri sonucu biri (insanlar) Gerçek ile beslenir-, dışında kim olabilir (bu koruyucu) Efendim?
(İyi) fikirler hatırına (uğruna) açıkla bana bu harikulade gerçeği. (7)

“Ke verethrem gâ: Bunu Sana soruyorum Efendim, bana gerçekten söyle: Benim evimde, Senin Öğretin’e uygun bir şekilde yaşayan saf birilerini korumak için, kim Yalan’a sapmış olanın (koyduğu) engeli kıracaktır? Bana vahiy yoluyla (bildir) ey Mazda, Dünya’yı rehabilite edecek olan bilirkişinin (yargıç) bu işi nasıl yapacağını göster ve bırak O (yani dünyayı iyileştirici kişi) İyi Düşünce ile birlikte gelen Sraoşa (yani; İtaat) Senin istediğin her bir insana (gelsin).

“Senin düzeninin sürdürülmesi için iblisi vuracak olan kimdir?'
“Bizi nefretimizden alıkoy Ey Mazda ve Ey Armaiti Spenta!
Yok ol Ey Daeva(8) (İblis) Drug!
Yok ol Ey Da*******ar’ın (İblis’in) dölü!
Yok ol uzağa Ey Drug!
Uzağa kaç Ey Drug!
Yok ol uzağa Ey Drug!
Kuzey bölgelerine(9) defol, (defol ki) bir daha Spenta Mainyu’nun yaşayan dünyasını(10) ölüme maruz bırakmayasın!”
…

Açıklamalar:
(1): Gaomez’in bir likit olduğu anlaşılıyor. Bu kavramla ilgili olarak yayıncı S.Bilgin şu açıklamayı yapıyor: “Gaomêz=şimdiki Kürtçe’deki Miz ê ga, ile aynı anlama gelen “öküz idrarı”dır. Eski Aryanlar, öküz idrarı; Verethragna’nın Kutsal Büyük Ateş’den getirilen külle birleştirildiğinde, kadının rahmine yerleşmiş olduğu farzedilen kötü güç Nasu’yu yıkacağı inancını taşıyorlardı.
(2) : “Köpek” veya “benim köpeğim” deyimleri, şimdiki anlamıyla “köpek” haliyle ele alınmıştır ama, bu bir “görevli”, “kul” tanımıydı. “Köpek” kavramının bu türlü eski kullanımına, Hitit belgelerini de hesaba katarak, daha önce açıklık getirmeye çalışmıştık.
(3) : Bu ritin çıplak gerçekleştirildiği anlaşılıyor
(4): “İyi su”, eski yazıtlarda “arı su”, “saf su” yani “kutsal su” anlamında olmalıdır. Şimdiki hiristiyan ayinlerinde de bayağı su, kutsal bir işlemden geçirilerek “kutsal su” halini alır. Rit sırasında kullanılan böyle “okunup,üflenmiş” , belki içine katkılar eklenmiş su olmalıydı.
(5): “Drug Nasu” veya “Druj Nasuş” olarak tanınan bu kavram için S.Bilgin şu açıklamayı yapıyor:
“Nasuş veya Nasu, çürüme ile ilgili şeytani güçtür. …
Eski metinlerde somut ve soyut kavramlar hep biribirlerine karışmış durumdadırlar. Bunlardan biri de Nasu’dur. Bir bakarsınız Nasu, ölülerin etlerinden istifade eden leş sineği gibi tarif edilmiştir. Bir başka yerde o, soyut kavramdır ve bulaştığı vücuttan ancak duaların yardımıyla kovulabilir.
Metinde Nasu aynı zamanda cesede verilen addır, ki ceset çürümeyi içeren ve şeytani bir eylem olan ölümün yaşayan insanı bulması sonucu, hesap yerine yönelen ruhtan sonra geriye kalan şeydir. Vendidad, bu kavramı çoğu yerde; Nasu=ceset anlamında kullanmıştır.”

Bu kavram hakkında yorumsal açıklama yerine, metinde kullanılan tanımları hesaba katmak gereklidir.
Bizzat Avesta içinde, “Drug Nasu kuzey bölgelerine kaçacaktır, çok öfkeli bir sinek biçiminde, dizleri ve kuyruğunun şekli çıkıntılı, her tarafı kire bulanmış ve en kötü xrafstralara benzer bir şekilde (ki Nasu)” biçimlerinde tanımlanmaktadır.

Burada onun “öfkeli sinek biçiminde” olma özelliğine dikkat çekilmelidir. Kuran’ın kutsal addettiği bu “sinek” kavramı üzerinde de daha önce durmuştuk. Bu, bilinenen anlamıyla bir sinek değildir. Sinek kavramıyla eşitlenmiş “Yecüc-Mecüc”lerden bir görevli tanımı olarak ortaya çıkıyor. Ceset yiyici, genel ev görevlisi bir dini görevli tanımı olabileceğini belirtmiştik.
Öte yandan, bu yandaki toplum birim için “kötü”nün temsilcisi olan “drug”, “druj”, karşıt toplum birimlerde doğal ve üstün olanı anlatıyor olmak zorundadır.
Rusçada bu kavram “dostu”, “arkadaşı” anlatır.
(6): “Sinek”, “sineğin kanatları”, Avesta’da çok rastlanılan deyimlerdir. “Arı”, “at sineği”, “it sineği”, “sığır sineği”, “yaban arısı”, “eşek arısı”, “bal arısı” gibi kavramları, Avesta’cılığın kutsal ucucu “ sinek-arı-çekirgeleri” olarak ele aldığımızda tam anlamına kavuşacaktır.
(7) : “Gerçek”, “Gerçekler demine”, “hakikat”, “mantık”, “akıl” gibi eski dinlerin temel kavramlarının günümüzdeki bağlantılarına dikkat çekmiştik. Avesta bu yönüyle de “taşıyıcı”dır.
(8): Davea, bize Dev, başka dinsel topluluklara Dea, Tanrı olarak geçmiş bir kavrama benzemektedir.

(9): “Kuzey” bölgesi tanımına çoktandır dikkat çekiyoruz. “Kuzey” ve “Güney” eski toplumun ikili ilişkisindeki coğrafi ayrımını ifade ediyordu. “Kuzey rüzgarı”, “Güney rüzgarı”, bilinen rüzgrlar değil, Kuzey bölgesinin ve Güney bölgesinin Enlil’lerinin tanım türü olmalıydı.
Bu kavramın “aşağı” ve “yukarı”, “Yer ve gök” biçimli dönüşüm sürecine daha önce dikkat çekmiştik.
“Kuzey yönün kıble kabul edilmesi” davranışının Sabii’lerle ilgili yazılarda kullanılmış olduğunu görmüştük.
(10) : “Yaşayan dünya”, “yaşayanlar topluluğu”, “yaşayanlar” gibi eski dinsel kayıtların temel kavramınının izlerini Akado-Sammaru kayıtlarından itibaren, Eski ve Yeni Ahit’te de takip etmek mümkündür.
Bu kavramın, adak ilk oğullardan sonraki dönemin “ilk oğulları”nın bir tanım türü olması gereklidir.
Sabii’likin anlamını İslami kayıtlar farklı yerlerde aramış veya öyle göstermeye çalışmış olmalılar ama, bunun erken dönemin adanmış ilk oğulları ile ilgili olması gerekli görünüyor.
“Çocuk” motifi ve cocuk tapınmacılığı, eski ön Hıristiyan topluluk çizimlerinde ve cocuk İsa tapımcılığında göründüğü gibi, güçlüdür. “Sabi”liğin bir diğer anlamı da zaten “çocuk”la ilgiliydi.
*******
Abdestlerin Kökeni-1
Abdestlerin Kökeni -2
Abdestlerin Kökeni -3
Abdestlerin Kökeni-4
Su ve Ateşle Vaftizin Kaynakları
İslam’da “Kurban’ın Kusursuzluğu” ve Abdest Ediminde Arındırılan Organlar Hakkında
Kurban ve İsa'nın vaftizi...
Musevilik ve Hıristiyanlıkta ‘el-ayak yikama’ ayini